Jak powstaje i rozwija si? nowotwór?

Rak zaczyna powstawa? wówczas, gdy komórka wy?amuje si? spod kontroli mechanizmów decyduj?cych o jej podzia?ach i lokalizacji" - to zdanie Roberta A. Weinberga, dyrektora Laboratorium Bada? nad Rakiem w Whitehead Institute of Technology, najtrafniej oddaje istot? procesu nowotworowego. Informacja przechowywana w zdrowych komórkach pozwala na zachowanie równowagi pomi?dzy dzieleniem si?, a ró?nicowaniem i obumieraniem. Komórki nowotworowe, dzi?ki odró?nicowaniu nie posiadaj?ce takiego mechanizmu przejawiaj?c zdolno?ci do niepohamowanego wzrostu, staj? si? nie?miertelne. Po ustanowieniu w?asnych cech s? równie? zdolne do migracji i inwazji obszarów zajmowanych dot?d przez inne rodzaje komórek. W?a?nie przez odmienno?? mechanizmu regulacji podzia?u stanowi? tak du?e zagro?enie dla ca?ego organizmu.

Przekszta?cenie si? komórki prawid?owej w nowotworow? okre?lane jest mianem transformacji nowotworowej. Geny, których aktywacja mo?e doprowadzi? do transformacji, nazywane s? protoonkogenami. Znajduj? si? one w materiale genetycznym ka?dej zdrowej komórki i koduj? bia?ka uczestnicz?ce w regulacji podzia?ów. Nadmiernie aktywne protoonkogeny nosz? nazw? onkogenów i wyst?puj? w komórkach nowotworowych. Skutek ich dzia?ania mo?na porówna? do po?o?enia ceg?y na pedale gazu w samochodzie. Istnieje równie? inna mo?liwo?? chorobliwego przyspieszenia podzia?ów. To „uszkodzenie hamulców", czyli mutacja w genach supresorowych (antyonkogenach).

Etapy transformacji nowotworowej

Pierwszy etap transformacji nowotworowej nazywany jest preinicjacj?. W tym okresie komórka jest nara?ona na dzia?anie czynników kancerogennych, czyli uszkadzaj?cych. Do najbardziej niebezpiecznych czynników zalicza si? promieniowanie jonizuj?ce (Roentgena, izotopów promieniotwórczych, np. radu czy uranu), wywo?uj?ce najcz??ciej nowotwory szpiku kostnego i uk?adu limfatycznego. Szkodliwe jest równie? promieniowanie ultrafioletowe (s?oneczne lub lampy kwarcowej w solarium), które powoduje nowotwory skóry. Bardzo wiele substancji rakotwórczych obecnych jest w dymie papierosowym. Wywo?uj? one nie tylko nowotwory z?o?liwe p?uc, ale tak?e wargi dolnej, jamy ustnej, krtani, prze?yku, p?cherza moczowego, nerki, trzustki i szyjki macicy. Szacuje si?, ?e palenie tytoniu jest g?ówn? przyczyn? oko?o 20% wszystkich zgonów na ?wiecie spowodowanych chorob? nowotworow?. Nowotwór mo?e rozwin?? si? te? w wyniku infekcji wirusowej, obecno?ci toksyn bakteryjnych i paso?ytniczych oraz zaburze? hormonalnych, na przyk?ad nadmiaru estrogenów.

W stadium preinicjacji bardzo wa?n? rol? odgrywaj? predyspozycje genetyczne. S? one zwi?zane ze zmianami w genach, których produkty uczestnicz? w usuwaniu czynników rakotwórczych z organizmu oraz naprawianiu powstaj?cych uszkodze?. Jednak nowotwór mo?e rozwin?? si? jako efekt szeregu mutacji tak?e u tych osób, które prowadz? zdrowy tryb ?ycia i nie s? obci??one sk?onno?ciami genetycznymi.

Kolejny etap transformacji nowotworowej to inicjacja. Rozpoczyna si? ona wraz z pojawianiem si? pierwszej mutacji. Je?eli zaatakowana komórka ma zdolno?? do podzia?ów, to wywo?ana mutacja si? utrwala i jest przekazywana nast?pnym pokoleniom. Taka zmutowana komórka nazywa si? inaczej zainicjowan?.

Trzeci etap transformacji to promocja. Zainicjowana komórka przechodzi wiele kolejnych mutacji, a? staje si? typow? komórk? nowotworow?. Jedn? z wa?niejszych cech ró?nicuj?cych komórk? prawid?ow? od zainicjowanej jest to, ?e te ostatnie charakteryzuj? si? zaburzonymi zdolno?ciami przylegania do otaczaj?cych komórek. Ta w?a?ciwo?? we wczesnym okresie rozwoju nowotworu umo?liwia im przekroczenie naturalnych barier pomi?dzy tkankami, a w pó?niejszym mo?e u?atwia? migracj? i powstawanie przerzutów. W tej fazie rozwoju zatrzymanie procesu tworzenia nowotworu przez organizm jest jeszcze mo?liwe. U wi?kszo?ci osób tak w?a?nie si? dzieje.

Ostatnim etapem transformacji jest progresja. Wtedy to nast?puje wzrost komórek nowotworowych, który przewa?nie przebiega niepowstrzymanie i jest nieodwracalny. Dopiero w tym okresie pojawiaj? si? pierwsze objawy choroby umo?liwiaj?ce jej kliniczne rozpoznanie.

Krytycznym momentem w rozwoju nowotworu jest osi?gni?cie przez niego takiej wielko?ci, przy której zbyt ma?a ilo?? docieraj?cego tlenu, substancji od?ywczych i czynników wzrostowych zaczyna ogranicza? jego wzrost. Ustala si? wtedy pewien stan równowagi, który mo?e trwa? wiele lat. Dalszy wzrost nowotworu jest mo?liwy dopiero po zwi?kszeniu dostaw po?ywienia i tlenu. Jedynym sposobem na osi?gni?cie tego celu jest unaczynienie guza. Sam proces powstawania naczy? krwiono?nych (angiogeneza) jest stale kontrolowany przez równowag? czynników pro- i antyangiogennnych. U doros?ego cz?owieka proces powstawania naczy? krwiono?nych zachodzi tylko podczas gojenia si? ran i tylko w tym przypadku jest korzystny dla organizmu. W komórkach nowotworowych nast?puje niekontrolowany rozrost naczy? krwiono?nych. Lepiej od?ywiane komórki nowotworu zaczynaj? gwa?townie dzieli? si?, a ich wzrost dodatkowo stymuluje wydzielanie przez powstaj?ce naczynia krwiono?ne jeszcze wi?kszej ilo?ci czynników stymuluj?cych. Obserwuje si? tak?e pobudzenie funkcji tych genów, których produkty u?atwiaj? komórkom guza szybki wzrost i tworzenie nacieków inwazyjnych. Krytycznym momentem w przekszta?ceniu raka przedinwazyjnego w raka naciekaj?cego jest uszkodzenie b?ony podstawnej, czyli przedostanie si? komórek nowotworowych do g??bszych warstw tkanek. Im ognisko nowotworowe jest wi?ksze, tym wi?ksze naciekanie i cz?stotliwo?? przerzutów. Naciekanie nowotworu jest warunkowane produkcj? przez patologiczn? tkank? enzymów zdolnych do niszczenia substancji mi?dzykomórkowej.

Oceń artykuł:

Aktualna ocena:4

Wybierz tematykę artykułów