Chemioterapia

Dzia?anie chemioterapii

Leki cytostatyczne dzia?aj? na wszystkie ?ywe komórki - nowotworowe i prawid?owe - proporcjonalnie do szybko?ci wzrostu i dzielenia si? komórek. Najlepiej dzia?aj? w przypadku tych nowotworów, których szybko?? wzrastania jest du?a, wi?ksza ni? komórek prawid?owych.

W ludzkim, zdrowym organizmie najszybciej dziel? si? komórki uk?adu krwiotwórczego i nab?onka przewodu pokarmowego. Tylko nieliczne nowotwory przewy?szaj? t? dynamik? wzrostu, np. niektóre ostre bia?aczki i niektóre nowotwory uk?adu ch?onnego. W przypadku leczenia farmakologicznego tych typów nowotworów efekt terapii jest najszybszy i rzadko prowadzi do niszczenia komórek prawid?owych. Wi?kszo?? nowotworów wzrasta wolniej ni? maj?ce najwi?ksz? dynamik? podzia?u komórki prawid?owe, dlatego chemioterapia wi??e si? z ryzykiem odwracalnego uszkodzenia komórek prawid?owych. Najbardziej nara?one na uszkodzenie s? komórki szpiku kostnego, b?on ?luzowych jelit, skóry, jamy ustnej, a tak?e w?osów i paznokci.

Leki stosowane w chemioterapii

Leki cytostatyczne mo?na podzieli? na grupy wed?ug dwóch kryteriów:

Wed?ug mechanizmu dzia?ania:

1. ?rodki alkiluj?ce - ?rodki maj?ce czynne rodniki, wi???ce si? z wa?nymi srukturami komórek.

2. Antymetabolity - ?rodki, które po wbudowaniu do wa?nych dla ?ycia komórki struktur, tworz? produkty ko?cowe, nie mog?ce pe?ni? prawid?owych funkcji.

3. Antybiotyki przeciwnowotworowe - substancje pochodzenia organicznego, najcz??ciej otrzymywane z bakterii lub grzybów o dzia?aniu cytostatycznym.

4. Trucizny mitotyczne - ?rodki, które wi???c si? z wrzecionem podzia?owym komórki uniemo?liwiaj? jej podzia? na dwie komórki pochodne.

5. Inne ?rodki - sole metali ci??kich, inhibitory syntezy bia?ek, enzymy.

Wed?ug fazy cyklu komórkowego, w której dzia?aj?:

1. Cytostatyki cyklozale?ne i fazowo-specyficzne - s? to leki dzia?aj?ce w okre?lonej fazie cyklu komórkowego, charakteryzuj?ce si? tym, ?e wzrost dawki powoduje wzrost odsetka zniszczonych komórek - do pewnego poziomu. Potem ju? nie, bo komórki, które maj? zosta? zwalczone znajd? si? w innej fazie rozwoju. Dla poszczególnych faz s? to nast?puj?ce leki:

  • FAZA G1 asparaginaza, kortykosteroidy;
  • FAZA S: cytarabina, fludarabina, doksorubicyna, gemcytabina, kapecytabina, hydroksymocznik, metotreksat, merkaptopuryna, prokarbazyna, merkaptopuryna, tioguanina;
  • FAZA G2: bleomycyna, irimotekan, mitoksantron, topotekan;
  • FAZA M: alkaloidy otrzymywane z barwinka (Vinca rosea) - winorelbina, winblastyna, winkrystyna; pochodne podofilotoksyny - etopozyd, tenipozyd; taksany - paklitaksel, docetaksel.

2. Cytostatyki cyklozale?ne i fazowo-niespecyficzne - leki dzia?aj?ce na komórki w cyklu podzia?owym niezale?nie od fazy cyklu. Cechuj? si? wyst?powaniem liniowej zale?no?ci pomi?dzy dawk? i efektem (wzrost dawki powoduje sta?y wzrost odsetka zniszczonych komórek). Nale?? do nich nitrogra-nulogen, busulfan, chlorambucyl, pochodne nitrozomocznika: karmu-styna, lomustyna.

3. Cytostatyki o dzia?aniu niezale?nym od cyklu podzia?owego, niszcz?ce komórki niezale?nie od ich stanu rozwoju. S? to: cisplatyna, karboplatyna, cyklofosfamid, ifosfamid, melfalan, dakarbazyna, antracykliny (doksorubi-cyna, daunorubicyna, daktynomycyna) leki alkiluj?ce. Sformu?owanie „alkiluj?ce" pochodzi z chemii i okre?la rodzaj wi?za? w cz?steczkach istotnych dla ?ycia komórek - DNA, RNA, bia?ka powstaj?cych pod wp?ywem leku, a w efekcie prowadz?cych do ?mierci komórki.

Strategia

W leczeniu stosuje si? najcz??ciej kilka leków cytostatycznych jednocze?nie, ró?ni?cych si? mechanizmem dzia?ania i toksyczno?ci?. Ka?dy z leków ma dzia?a? na inn? faz? ?yciow? cyklu komórkowego.

Wykorzystanie zasad kinetyki komórkowej pozwala te? na tworzenie programów chemioterapii wieloleko-wej. Zak?adane korzy?ci ze stosowania polichemioterapii to: maksymalne niszczenie w zakresie mo?liwej do zaakceptowania toksyczno?ci, szersze spektrum w guzach heterogennych (z?o?onych z ró?nych subpopulacji komórek nowotworowych), prewencja rozwoju linii komórkowych opornych na cytostatyki.

Podstawowymi zasadami doboru i kojarzenia cytostatyków w programach wielolekowej chemioterapii jest aktywno?? poszczególnych leków w monoterapii, ró?ne mechanizmy dzia?ania (addytywne/synergistyczne), odmienne profile toksyczno?ci (maksymalne dawki), optymalne schematy podawania i ró?na oporno?? (cytostatyki nieoporne krzy?owo).

Oceń artykuł:

Aktualna ocena:0

Wybierz tematykę artykułów