Profilaktyka

Palenie tytoniu

Palenie tytoniu jest bezsprzeczn? i potwierdzona w wielu badaniach przyczyna nowotworów. Dym tytoniowy zawiera ok. 4 tys. substancji szkodliwych, z czego ponad 40 to udowodnione kancerogeny. Nale?y pami?ta?, ?e palenie bierne jest równie szkodliwe jak czynne. Palenie zwi?ksza ryzyko zachorowania na wiele nowotworów. Bezsprzeczny zwi?zek z paleniem wykazano w 90% zachorowa? na raka p?uca, 80-90% zachorowa? na raka jamy ustnej, gard?a, krtani, prze?yku oraz 30% zachorowa? na raka p?cherza moczowego i trzustki.

Istnieje równie? bezpo?rednia zale?no?? mi?dzy liczb? wypalanych papierosów i czasem trwania na?ogu, a ryzykiem wyst?pienia choroby nowotworowej. Nale?y pami?ta?, ?e spadek ryzyka zachorowania na nowotwory jest zauwa?alny ju? po dwóch latach od zaprzestania palenia. Po dwudziestu latach od zerwania z na?ogiem ryzyko jest ju? tylko nieznacznie wy?sze ni? w?ród osób, które nigdy nie pali?y. Wynika z tego, ?e na rzucenie palenia nigdy nie jest za pó?no. Ca?kowicie b??dne jest my?lenie, ?e skoro pali?o si? d?ugo, to rzucenie na?ogu ju? nic nie zmieni. Najlepiej jednak nigdy nie si?ga? po papierosa, a je?li ju? palimy - rzuci? jak najpr?dzej.

Ok. 90% zachorowa? na raka p?uca u m??czyzn i blisko 80% u kobiet jest spowodowanych paleniem tytoniu. Niestety, wi?kszo?? raków wczesnych, daj?cych szans? na wyleczenie, jest bezobjawowa. Prawie wszystkie raki wczesne s? wykrywane przypadkowo, podczas diagnostyki innych dolegliwo?ci. W Polsce mniej ni? 10% chorych prze?ywa 5 lat od momentu rozpoznania. Ponadto ?adne badania przesiewowe nie maj? udowodnionego wp?ywu na zmniejszenie umieralno?ci z powodu tego raka. Obiecuj?ce s? najnowsze wyniki bada? przy u?yciu spiralnej tomografii komputerowej, które mog? wskazywa? na mo?liwe wcze?niejsze wykrycie raka w stadium operacyjnym, jednak koszt tej metody sprawia, ?e w?tpliwe jest jej zastosowanie w screeningu. Wyniki te potwierdzaj?, ?e dotychczas najskuteczniejszym, a przy tym najta?szym sposobem zmniejszenia umieralno?ci z powodu raka p?uca jest zaprzestanie palenia. Nie nale?y zapomina?, ?e palenie tytoniu zwi?ksza ryzyko zachorowania nie tylko na nowotwory, ale równie? na choroby uk?adu kr??enia, które s? pierwsz? co do cz?sto?ci przyczyn? zgonów w naszym spo?ecze?stwie.

O tym, czy u danego cz?owieka rozwinie si? nowotwór, decyduje styl ?ycia, stopie? ska?enia ?rodowiska, sposób ?ywienia i jako?? produktów ?ywno?ciowych (o czynnikach rakotwórczych przeczytasz wi?cej na s. 16). Na szcz??cie odpowiedni styl ?ycia i ?ywienia mo?e równie? zapobiega? rozwojowi raka.

Niew?a?ciwa dieta

Zwi?zkami ?ywienia z powstawaniem nowotworów zacz?to interesowa? si? w latach 70. XX wieku. W 1982 r. Ameryka?ska Akademia Nauk wyda?a publikacj? „Dieta, ?ywienie i rak", w której przedstawiono pogl?d, ?e 40%-60% zachorowa? na raka ma zwi?zek z ?ywno?ci? i ?ywieniem. W niektórych (niestety niewielu) przypadkach uda?o si? okre?li?, jaka substancja odpowiedzialna jest za powstawanie danego nowotworu. Tak? substancj? jest np. aflatoksyna B1, wywo?uj?ca raka w?troby. Równie? nitrozoaminy s? zwi?zkami o silnym dzia?aniu rakotwórczym. Do czynników zwi?kszaj?cych zachorowalno?? na nowotwory nale?? te? t?uszcze, zw?aszcza sma?one i zje?cza?e, sól kuchenna, alkohol, sacharyna, niektóre sk?adniki kawy, herbaty, grzybów jadalnych, piwa i wiele innych. Nie sposób wymieni? wszystkich sk?adników rakotwórczych znajduj?cych si? w po?ywieniu. Niemo?liwe jest równie? wykazanie bezpo?rednich powi?za? mi?dzy okre?lonym produktem a ryzykiem choroby nowotworowej. W po?ywieniu przyjmujemy wiele substancji rakotwórczych i jednocze?nie substancje antyrakotwórcze, dlatego wszelkie wytyczne co do ?ywienia maj? charakter ogólny i dotycz? zapobiegania wielu chorobom, nie tylko nowotworowym.

Na osobn? uwag? zas?uguje spo?ycie alkoholu. W ostatnich latach mówi si? o zbawczym jego dzia?aniu w profilaktyce mia?d?ycy, jednak w aspekcie chorób nowotworowych zalecane dwa drinki dziennie u kobiet i trzy u m??czyzn to za du?o. Alkohol zwi?ksza ryzyko nowotworów jamy ustnej, gard?a, krtani, prze?yku, w?troby i piersi.

Emisje promieniami, cz?steczkami, zaburzeniami falowymi

Poza ?ywieniem na uwag? zas?uguj? tak?e inne czynniki ?rodowiska. Jednym z nich jest promieniowanie ultrafioletowe, które w nadmiernej dawce mo?e powodowa? niektóre nowotwory skóry. Nale?y unika? nadmiernego nas?oneczniania skóry, zw?aszcza w godzinach po?udniowych. Opalanie przy sztucznych ?ród?ach promieniowania UV jest równie? szkodliwe. Wprawdzie rozdziela si? tam twarde promienie UV od mi?kkich, jednak rodzaj emisji jak i reakcja organizmu w nienaturalnych warunkach nie gwarantuj? 100% bezpiecze?stwa. Zaleca si? stosowanie kremów z filtrem, przy czym filtry musz? blokowa? zarówno promieniowanie UVA, jak i UVB. Cz??? kremów zabezpiecza jedynie przed promieniowaniem UVB, zapobiegaj?c oparzeniom, podczas gdy przepuszcza promieniowanie UVA, odpowiadaj?ce za zwi?kszon? cz?sto?? nowotworów skóry. W ko?cu XX wieku jak i obecnie zmniejszenie si? warstwy ozonowej chroni?cej powierzni? Ziemi przed nadmiern? ekspozycj? na promienie UV podwy?sza zagro?enie wszelkimi rodzajami promieniowa? pochodz?cymi od s?o?ca lub kosmicznymi. Oczywi?cie ci??kie cz?steczki docieraj? na Ziemi? i poprzez grub? warstw? ozonow? jak i przez chroni?ce nasz? planet? pier?cienie Van Allena. Obecnie prowadzi si? badania stwierdzaj?ce reakcj? organiymów na te emisje oraz na emisje zaburze? falowych pochodzenia ziemskiego, np. Fal radiowych, szkodliwo?ci emisji powsta?ych w kineskopach telewizyjnych, emisji nadajników telefonów komórkowych oraz aparatów telefonicznych (przy g?owie). Najbardziej zaawansowane badania prowadz? szwedzkie instytuty. Istniej? równie? badania potwierdzaj?ce oddzia?ywanie fal i pól elektromagnetycznych pochodz?cych z sieci elektrycznej w ka?dym budynku ,czy sieci ulicznych.

Innym niebezpiecze?stwem s? szyby domowe i samochodowe, które przepuszczaj? tylko wybiórczo niektóre rodzaje promieniowania powoduj?c oparzenia skóry bez wytwarzania przez skór? mechanizmów obronnych, gdy? tylko przez kwarcowe szyby przechodz? promienie UV aktywuj?ce substancje ochronne skóry.

Wa?nym czynnikiem z zakresu oddzia?ywania ?rodowiska jest nara?enie zawodowe na pewne substancje, np. azbest czy anilin?. Nale?y przestrzega? norm BHP, stosowa? odzie? ochronn? i filtry. Osoby maj?ce inne czynniki ryzyka nowotworu nie powinny pracowa? na takim stanowisku (np. na?ogowy palacz nie powinien mie? kontaktu z azbestem).

Oceń artykuł:

Aktualna ocena:0

Wybierz tematykę artykułów